Cynhyrchwyd ‘Gwaith ieuenctid yng Nghymru: Egwyddorion a Dibenion' ar sail gydweithredol gan gynrychiolwyr y sectorau gwaith ieuenctid gwirfoddol ac awdurdod lleol yng Nghymru, ac ar y cyd â Chyngor y Gweithlu Addysg.

Cynhyrchwyd y ddogfen hon ar gyfer rheolwyr ac ymddiriedolwyr mudiadau ieuenctid, gwleidyddion, aelodau a swyddogion etholedig awdurdodau lleol, ymarferwyr, hyfforddwyr a phobl sy'n hyfforddi i fod yn weithwyr ieuenctid a gweithwyr cefnogaeth ieuenctid.

Ein nod yw rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf i chi ynglŷn â gwaith allweddol o fewn Llywodraeth Cymru sy’n gysylltiedig â gwaith ieuenctid.

Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 (Llywodraeth Cymru 2015) ac argymhellion adolygiad Donaldson Dyfodol Llwyddiannus (Donaldson 2015) yn rhoi cyfle o’r newydd i waith ieuenctid yng Nghymru brofi’i werth a chreu dyfodol cynaliadwy iddo’i hun. 

Mae’r erthygl hon yn archwilio’r cyfraniad y gall gwaith ieuenctid ei wneud i’r agendâu Llywodraeth Cymru hyn.

Gwobrwywyd Jamie Jones-Mead â bwrsari o Gwaithieuenctidcymru i gwblhau’r erthygl hon.

Mae Jamie Jones-Mead yn weithiwr ieuenctid a chymuned â chymwysterau proffesiynol.   Mae ganddo 15 mlynedd o brofiad fel gweithiwr ieuenctid ac mae wedi gweithio mewn nifer o leoliadau yng Nghymru, y DG ac yn rhyngwladol.  

Mae’r rhain yn cynnwys mewn gwasanaethau ieuenctid statudol, gyda phobl ifanc anabl, troseddwyr ifanc, cleifion canser ifanc a phrofiad sylweddol yn y trydydd sector.   Yn ogystal â bod yn ymarferydd profiadol, mae gan Jamie ddiddordeb penodol mewn iechyd a llesiant, gan ei fod wedi arwain a rheoli rhaglenni tybaco a smygu ASH Cymru ar gyfer pobl ifanc ac ar hyn o bryd mae’n gweithio mewn lleoliad iechyd y cyhoedd.

Mae’r ddogfen hon ar gyfer pawb sy’n gweithio yn y system addysg a hyfforddiant sy’n cefnogi pobl ifanc i gymryd rhan a gwneud cynnydd mewn addysg a hyfforddiant,

gan gynnwys uwch arweinwyr mewn awdurdodau lleol, Gyrfa Cymru, y Gwasanaeth Ieuenctid a darparwyr (ysgolion, colegau addysg bellach (AB), gwaith-dysgu seiliedig ar waith (DSW)). 

Mae’r ddogfen hon yn canolbwyntio ar leihau nifer y bobl ifanc 11 i 25 oed nad ydynt mewn addysg, cyflogaeth na hyfforddiant. Mae’n rhoi crynodeb gweithredol o’r Fframwaith ymgysylltu a datblygu ieuenctid – Cynllun gweithredu. Bydd angen i bob
rhan o’r system gan Lywodraeth Cymru, partneriaid cenedlaethol, yr awdurdodau lleol a darparwyr i weithio gyda’i gilydd i weithredu’r cynllun hwn yn llwyddiannus. Mae’r cynllun yn nodi gwahanol rolau a chyfrifoldebau chwaraewyr allweddol a disgwyliadau ar gyfer sut y bydd pob partner yn cyflawni. 

Mae’r Fframwaith ymgysylltu a datblygu ieuenctid – Cynllun gweithredu yn nodi ein dull gweithredu newydd. Mae i’r fframwaith chwe elfen allweddol.

1. Nodi pobl ifanc sydd fwyaf tebygol o ymddieithrio.
2. Gwell broceriaeth a chydgysylltu o ran cymorth.
3. Prosesau tracio a phontio cryfach drwy’r system i bobl ifanc.
4. Sicrhau bod y ddarpariaeth yn diwallu anghenion pobl ifanc.
5. Atgyfnerthu sgiliau cyflogadwyedd a chyfleoedd i gael cyflogaeth.
6. Gwell atebolrwydd i sicrhau gwell deilliannau i bobl ifanc.

Mae dau gynnig newydd i bobl ifanc drwy’r fframwaith.

• Y cyntaf yw penodi un pwynt cyswllt (swyddog arweiniol) ar gyfer y bobl ifanc sydd fwyaf tebygol o ymddieithrio er mwyn helpu i sicrhau y caiff cymorth ei roi mewn ffordd gydgysylltiedig a chydlynol a’i fod yn llwyddo i ddiwallu eu hanghenion.
• Yr ail yw datblygu Gwarant Ieuenctid rhagweithiol a chadarnhaol a fydd yn helpu i sicrhau bod pob person ifanc yn cael mynediad at le addas ym myd dysgu ar ôl 16 oed. 

 

Mae’r ddogfen hon yn cefnogi’r Fframwaith ymgysylltu a datblygu ieuenctid. Mae’r ddogfen hon yn rhoi cyfarwyddyd cychwynnol i awdurdodau lleol
a phartneriaid allweddol ar y Warant Ieuenctid a’r prif brosesau i’w sefydlu i sicrhau bod pobl ifanc yn parhau i ymwneud ag addysg, cyflogaeth neu hyfforddiant. Caiff y ddogfen ei llywio gan weithgarwch y treialon a bydd ei ffurf derfynol yn ymddangos yn hydref 2014 cyn i’r Warant Ieuenctid gael ei chyflwyno ledled Cymru.

Yng Nghynllun Gweithredu’r Fframwaith Ymgysylltu a Datblygu Ieuenctid rydym yn ymrwymo i gyflwyno gwarant y bydd lle mewn addysg neu hyfforddiant i bobl ifanc sy’n gadael addysg orfodol am y tro cyntaf. Mae ein Gwarant Ieuenctid yn cynnwys “cynnig, derbyn a chychwyn lle addas mewn addysg neu hyfforddiant i berson ifanc sy’n symud am y tro cyntaf o addysg orfodol yn 16 oed”.

Mae’r Warant Ieuenctid yn cael ei threialu yn rhanbarthau Gogledd a Gorllewin Cymru rhwng Tachwedd 2013 a Hydref 2014. Bwriedir rhoi’r Warant Ieuenctid ar waith ledled Cymru rhwng Tachwedd 2014 a Hydref 2015. Felly bydd y grŵp cyntaf o bobl ifanc yn cychwyn eu cynigion o dan y Warant ym Medi a Hydref 2015.

Nod y Fframwaith Ymgysylltu a Datblygu Ieuenctid (YEPF) yw lleihau nifer y bobl ifanc nad ydynt mewn addysg, cyflogaeth na hyfforddiant (NEET). Mae chwe elfen i’r Fframwaith, y profwyd eu bod yn effeithiol wrth gynyddu ymgysylltiad a datblygiad ieuenctid o’u gweithredu gyda’i gilydd yn rhan o strategaeth. Dyma’r elfennau: adnabod yn gynnar, gwell broceriaeth a chydgysylltu cymorth; prosesau olrhain a throsglwyddo cryfach ar gyfer pobl ifanc; sicrhau bod y ddarpariaeth yn bodloni anghenion pobl ifanc; pwyslais ar sgiliau cyflogadwyedd a chyfleoedd ar gyfer cyflogaeth ymhlith pobl ifanc; a mwy o atebolrwydd. Awdurdodau Lleol sy’n gyfrifol am arwain y broses o weithredu’r Fframwaith, gan weithio’n agos gyda Gyrfa Cymru, gwasanaethau ieuenctid, ysgolion, darparwyr hyfforddiant i bobl ifanc 16 oed a hŷn a phartneriaid eraill. 

Nod y gwerthusiad oedd asesu’r cynnydd a wnaed wrth weithredu’r Fframwaith ac effeithiolrwydd prosesau gweithredu, gan ystyried a yw’r arweiniad anstatudol yn ddigonol i gyflawni uchelgeisiau a thargedau Llywodraeth Cymru ac amlygu gwersi i’w dysgu er mwyn gwella’r arweiniad a’r broses weithredu. 

Lluniwyd yr adroddiad hwn gan ddefnyddio gwybodaeth o'r adroddiad ar ddiwedd y prosiect ac
adroddiadau dros dro. Mae’r adroddiad yn cynnig golwg gyffredinol ar y rhaglen o’i sefydlu yn 1998 hyd ei diwedd yn 2003 ynghyd ag argymhellion a goblygiadau ar gyfer ymarfer gwaith ieuenctid.

Dwyieithog. Prif amcan y ddogfen yw nodi’r egwyddorion allweddol sydd wrth wraidd gwaith ieuenctid a bwrw golwg gyffredinol ar ei ddibenion ac ar y gwaith o’i ddarparu. Mae cynnwys y ddogfen yn ymwneud yn benodol â gwaith ieuenctid yng Nghymru, ond mae’n debyg y bydd yn cyd-fynd ag egwyddorion, dibenion ac ymarfer gwaith ieuenctid mewn rhannau eraill o’r DU a Gweriniaeth Iwerddon.

Mae gan y gwasanaeth ieuenctid a mudiadau eraill sy’n gweithio gyda phobl ifanc ran
allweddol i’w chwarae yn eu haddysg bersonol, gymdeithasol a iechyd. Er hynny, darganfu asesiad anghenion a gynhaliwyd yng Nghymru nad yw mudiadau ieuenctid yn y sectorau cynaledig a gwirfoddol wedi llunio polisïau ac ymarfer i ddatblygu’r gwaith hwn. Mae amryw byd o resymau am hyn ond un ohonynt yw diffyg eglurder ynghylch rôl y gwasanaeth ieuenctid a goblygiadau cyfreithiol darparu gwybodaeth a chyngor ar bwnc iechyd rhywiol. Mae’r tudalennau a ganlyn yn cynnwys syniadau ac awgrymiadau ar gyfer datblygu polisi a rhaglen iechyd rhywiol ynghyd â gwybodaeth ffeithiol am gyd-destun cyfreithiol gwaith yn y maes cymhleth hwn.